Nederlandse ziekenhuizen financieel steviger in het zadel

De financiële positie van ziekenhuizen in Nederland is in 2018 verder verbeterd. Vrijwel alle financiële ratio’s zijn licht gestegen. Ook kunnen de ziekenhuizen beter tegen een stootje. Het eigen vermogen is opgelopen tot € 6,9 miljard.

Daarnaast bevinden minder ziekenhuizen zich in de gevarenzone: slechts zes ziekenhuizen schrijven rode cijfers in 2018, vooral veroorzaakt door incidentele oorzaken. Toch zijn er ook zorgen: de krappe arbeidsmarkt raakt ziekenhuizen ook in financiële zin. Naast een forse toename (+39%) van het aantal moeilijk vervulbare vacatures, moeten ziekenhuizen tegen hoge kosten externe krachten inhuren. Dit leidt onder meer tot een toename (+4,6%) van de bedrijfslasten.  

Dit blijkt uit een analyse van 78 jaarverslagen van Nederlandse ziekenhuizen over 2018. Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs voeren deze analyse jaarlijks uit. Samen vertegenwoordigen de onderzochte ziekenhuizen 93 procent van de (totale omzet in de) sector. Frank Kaptein, directeur/bestuurder van Intrakoop: “De sector staat er financieel goed voor, zo blijkt uit de cijfers over 2018. Veel seinen staan op groen, maar er zijn nog uitdagingen genoeg. Naast de krapte op de arbeidsmarkt zijn dat de alsmaar stijgende kosten van behandelingen. Het zal voor ziekenhuizen een hele toer worden om de komende jaren binnen de grenzen van het hoofdlijnenakkoord te blijven. Ook omdat we alle inkoopgerelateerde exploitatiekosten zien stijgen, in totaal met ruim 7%. Er is voor ziekenhuizen op het gebied van  leveranciers nog genoeg te winnen.”

De verbeterde bedrijfsvoering wordt bevestigd doordat over 2018 vooralsnog slechts zes van de 78 ziekenhuizen een negatief resultaat hebben gepresenteerd, in 2017 waren dit er nog acht. Alle academische ziekenhuizen laten positieve financiële resultaten zien met uitzondering van het Maastricht UMC. Dit ziekenhuis had in 2018 te maken met hoge investeringen in innovaties en digitalisering. Ook de kleinere ziekenhuizen, met een omzet tot € 150 miljoen, boeken in 2018 vrijwel allemaal positieve resultaten. De stabiele financiële positie van de ziekenhuizen in Nederland blijkt ook uit het feit dat het totaal aan liquide middelen in 2018 is gestegen van € 2,4 miljard naar € 2,7 miljard.
De totale bedrijfslasten van de ziekenhuizen laten in 2018 een stijging zien (+4,6%). Dit is beduidend hoger dan in de afgelopen jaren. In totaal bedragen de bedrijfslasten van de onderzochte ziekenhuizen vorig jaar
€ 25,2 miljard. De totale omzet – in feite de kosten voor de Nederlandse samenleving aan ziekenhuiszorg in 2018 – bedraagt € 26 miljard.

Hoofdpijndossier: personeelstekort in de zorg

De opvallende toename van de bedrijfslasten is onder andere te wijten aan krapte op de arbeidsmarkt. Het aantal vacatures is met 9,4% gestegen naar 8.095 vacatures; het aantal moeilijk vervulbare vacatures is in 2018 zelfs met 39% toegenomen. Dit wordt voor een deel opgelost met de inhuur van dure externe krachten. In 2018 was er een kostenstijging van 11,6%, nadat deze kosten in 2017 ook al met ruim 10% waren gestegen. De krapte vertaalt zich ook in hogere ‘andere’ personeelskosten (+9,2%), waartoe onder meer de wervingskosten worden gerekend. 
De totale kosten voor personeel beslaan meer dan de helft van de bedrijfslasten (53%) en komen in 2018 uit op 13,4 miljard euro. Het overgrote deel (73%) hiervan bestaat uit salarissen voor de bijna kwart miljoen personeelsleden die in de onderzochte ziekenhuizen werken. De kosten voor lonen en salarissen zijn gestegen met 3,2%.

Minder patiënten, hogere kosten

Een andere kostenpost die fors groeit en ziekenhuizen raakt zijn de patiënt- en bewonersgebonden kosten, deze zijn in 2018 opgelopen tot
€ 5,5 miljard, een stijging van 7,5%. Deze kosten bestaan voor 35-40% uit medicijnen, bestralingsmiddelen en dialysebenodigdheden. Daarbij valt op dat tegelijkertijd het aantal klinische opnames verder afneemt: in 2018 was er een daling van -2,8%. Het aantal verpleegdagen daalde ook met 3,4 procent. Deze ontwikkelingen laten zien dat de behandeling per patiënt kostbaarder wordt door nieuwe en vaak duurdere behandelmethoden en geneesmiddelen. 

Deel dit artikel