Gehandicaptenzorg: financieel nog in balans, maar onzekerheid neemt toe
De gehandicaptenzorg (GHZ) heeft vorig jaar nagenoeg hetzelfde financiële resultaat geboekt als in 2018. De sector als geheel boekte over 2019 een positief nettoresultaat van € 113 miljoen tegenover € 115 miljoen een jaar eerder. Dat het resultaat vrijwel gelijk bleef is opvallend, omdat er meer cliënten werden behandeld en de omzet over de hele linie met 6,9 procent is gestegen. De hogere omzet ging ook gepaard met een flinke toename van de kosten voor personeel: deze stegen met € 661 miljoen van € 5,5 miljard in 2018 tot € 6,2 miljard in 2019.
“De gehandicaptensector is financieel gezien redelijk gezond, maar de onzekerheid neemt toe”, stelt Ruud Plu, directeur/bestuurder van Intrakoop. “Natuurlijk komt dat door dat de coronacrisis en de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt. Maar wat vooral zorgelijk is op de wat langere termijn, zijn de krappe marges. Daardoor is er weinig ruimte voor de broodnodige innovatie. Die is nodig om de groeiende zorgvraag op te vangen. Mensen met een beperking worden steeds ouder en dit gaat vaak gepaard met een toename van de aandoeningen. Deze toename van de zorgzwaarte vraagt extra inzet en andere aanpassingen, terwijl het maar de vraag is of de sector wordt gecompenseerd met ruimere budgetten.”
De omzet en daarmee de totale kosten van de gehandicaptenzorg in Nederland zijn in 2019 opgelopen tot bijna € 10 miljard. De tien grootste organisaties in de gehandicaptenzorg namen vorig jaar 42% van deze omzet voor hun rekening. Daarmee neemt het aantal zelfstandige organisaties in de sector verder af, onder andere door overnames en concentraties. Een jaar eerder (2018) was het aandeel van de tien grootste instellingen nog 37%. Bovendien deden deze organisaties het ook qua omzet en resultaat beter dan een jaar eerder. Dit blijkt uit een analyse van 135 gepubliceerde jaarverslagen van organisaties in de GHZ over 2019 door Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs.
Een nadere blik op de resultaten leert dat in 2019 minder instellingen rode cijfers schreven: 25 in 2019 tegenover 27 in 2018. Meer dan de helft van instellingen die een jaar eerder met verlies draaiden, wisten dit vorig jaar om te draaien. Bij de organisaties die in 2019 een verlies boekten, werd in de meeste gevallen de gestegen personeelskosten als oorzaak genoemd. Het weerstandsvermogen van de sector nam toe met € 205 miljoen naar
€ 6,2 miljard en de liquiditeitspositie daalde licht van 1,4 in 2018 tot 1,2 in 2019.
Aandeel personeelskosten stijgt
De organisaties in de gehandicaptenzorg geven het meeste uit aan personeelskosten: die nemen bijna driekwart van de bedrijfskosten in beslag. Over de hele linie namen de personeelskosten flink toe, waaronder opnieuw de kosten voor personeel niet in loondienst, zoals zzp’ers en flexwerkers. Deze kosten liepen op tot meer dan een half miljard (€ 528 miljoen), een stijging van bijna 24 procent en de grootste stijging in de afgelopen jaren. In vier jaar tijd stegen deze kosten met maar liefst 70 procent. Een belangrijke oorzaak lijkt de inzet van externe medewerkers als gevolg van tekort aan personeel en het hoge ziekteverzuim (= 6,5% in 2019).
In totaal hebben de onderzochte organisaties samen 101.000 fte (+3,7%). Zij worden ondersteund door 9.000 stagiaires en 55.000 vrijwilligers. Verder telt de gehandicaptenzorg eind 2019 ruim 5.100 vacatures. Het aantal moeilijk vervulbare cliëntgebonden vacatures - vacatures die langer dan drie maanden open staan - is in 2019 verder opgelopen met bijna een kwart. Het gemiddelde verzuimpercentage in de gehandicaptenzorg blijft ieder jaar stijgen: van 5,7% in 2016 tot 6,5% eind 2019. De gehandicaptenzorg kent hiermee in vergelijking met andere deelsectoren in de gezondheidszorg een hoog verzuimpercentage.
Het aantal cliënten in de gehandicaptenzorg, zowel intramuraal (+4,9%, totaal bijna 65.000) alsook extramuraal (+34,9%) op basis van een volledig pakket thuis (VPT), nam flink toe in 2019. Dat verklaart onder meer de flinke toename van de inkoopposten voor voedingsmiddelen en hotelmatige kosten (+6% tot € 465 miljoen) als ook de zogeheten patiënt- en bewonersgebonden kosten. Dit betreft onder meer de uitgaven aan therapieën, geneesmiddelen en hulpmiddelen. De totale patiënt- en bewonersgebonden kosten bedragen bij de onderzochte organisaties in 2019 € 296 miljoen, een stijging van bijna 9% ten opzichte van een jaar eerder. Dit betekent opnieuw dat de kosten per cliënt toenemen. De totaal inkoopuitgaven in de gehandicaptenzorg, inclusief investeringen, stegen in 2019 met 11 procent.