Circulaire achtbaan? Neem een stuur
Victor Lamme is hoogleraar en hersenonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Hij sprak op het online congres ‘Duurzaam inkopen in de zorg’ op 4 maart 2021.
In 1957 wordt in de Amerikaanse staat Pennsylvania de eerste centrale geopend die stroom opwekt door het splitsen van atomen. Daarmee luidt Amerika een nieuw tijdperk in. Onuitputtelijke energie gloort aan de horizon. Maar in 1986 is er dan ineens Tsjernobyl. Is kernenergie niet levensgevaarlijk? Sindsdien blijft het aandeel kernenergie in de VS steken op 20%, wereldwijd komt het nooit verder dan 10%. Kolen en olie branden sindsdien vrolijk verder. Met als gevolg een veel grotere ramp: global warming. Is onze angst voor kernenergie terecht? Alle directe en indirecte doden uit Tsjernobyl en Fukushima meegeteld, blijkt kernenergie zelfs veiliger dan zon of wind.
Cijfers. Leuk. Maar gevoel is belangrijker. Kernenergie voelt ‘eng’. Straling. Gatsie. Je kan het niet zien, je weet maar nooit, en is het niet te duur? In een handomdraai verzinnen we honderd rationele argumenten om te verdoezelen waar het echt om gaat: emotie. Het is een reflex waar we makkelijk in vervallen. Op het congres ‘Duurzaam inkopen in de zorg’ ging het over hoe zorgorganisaties te bewegen minder afval te produceren. Want de stapel wegwerpspuitjes, naalden, flesjes, doekjes, slangetjes, zakjes, handschoenen, mutsjes en kapjes is niet meer te overzien. Dus ging het over spullen recyclen en ‘circulair inkopen’. Dat klinkt al bijna net zo eng als zo’n kerncentrale. Is het echt wel veilig? Je weet maar nooit. En is dat niet te duur?
Vernieuwing en verandering zijn een sprong in het duister. Net zoiets als die achtbaan in de Efteling die je helemaal in het donker aflegt: Vogel Rok. Ik vond het altijd verschrikkelijk. Maar op een dag, daar stond ik weer, kinderen springend aan mijn zij: papa moet ook mee! Koortsachtig dacht ik na: wat zou helpen om mijn angsten te bezweren? Ik ging voorin het eerste karretje zitten, pakte een denkbeeldig stuurtje in mijn handen, en zette mijn voet op een imaginair gaspedaal. En zodra het ding vertrok gaf ik gas, en stuurde met iedere bocht fanatiek mee. Alsof ik het ding zelf bestuurde. En er gebeurde een wonder. Ineens was alle angst verdwenen. Een gevoel van controle was alles wat ik nodig had.
Sindsdien stap ik vrolijk in iedere achtbaan die ik zie. Net als miljoenen andere mensen. Die ook hebben geleerd dat je angsten overwinnen eigenlijk het leukste is dat er bestaat. Dus komt er weer een keer zo’n inkoopplan voorbij waarvan je denkt: mijn hemel, moet ik daar wel aan beginnen? Stap gewoon in en neem het stuur in handen!