Invloed situatie in de wereld op distributieketen medische en overige producten

Op dit moment is er in de hele wereld sprake van een aantal belangrijke disrupties die gevolgen hebben of binnenkort kunnen hebben op de distributieketens van o.a. medische producten.

Omdat de situatie zich van dag tot dag aanpast, geven wij hieronder een beknopt overzicht van de meest recente berichten die mogelijk van invloed worden of gaan worden binnen de healthcare. Om je een indruk te geven van wat er allemaal speelt en welke gevolgen dit kan hebben hieronder een opsomming: 

COVID gerelateerde tekorten

Dicht bij huis werken verschillende instanties sinds de Covid crisis samen om vroegtijdig tekorten binnen de Cure en Care te signaleren via ZINN (Zorg Inkoop Netwerk Nederland). Hierin zijn verschillende instanties vertegenwoordigd (NFU, VWS, FHI, mProve, IAZ, Santeon en Intrakoop). Een inventarisatie van 39 Medical Devices (overgenomen uit de lijst “EU list of COVID-19 essential Medical Devices”) is reeds uitgestuurd, dit om alternatieve leveranciers te identificeren bij tekorten en zorgt al voor de nodige conclusies: 

• Alle producten waar chips in verwerkt zijn geven issues in de komende tijd:Philips CPAP apparatuur (vanwege een recall op deze producten) en ook (spuit)pompen

• Tekorten die nu reeds worden waargenomen: infuussystemen, endotubes, naalden (alle soorten), lab consumables (waaronder pipetpunten) en zuurstofconcentratoren

Diverse Corona-uitbraken in China hebben weer gezorgd voor lockdowns en het invoeren van “Work From Home” in diverse productie- en havensteden. De eerste vertragingen zijn weer een feit. Op dit moment is het moeilijk in te schatten welke impact deze hebben. Verder worden, mocht de in de komende maanden de vraag stijgen, ook problemen verwacht voor electroden, AED materialen, actieve bevochtigers, ecmo hardware en disposables en canules voor extra corpulaire circulatie. 
 

De Oekraïne crisis, wat zorgt daar voor druk?

Zelfs al zijn er geen directe banden met producenten of leveranciers in Oekraïne (maar ook in Belarus en Rusland), de impact in de komende maanden zal niet te onderschatten zijn. Alhoewel de stroom aan medische goederen naar Oekraïne op gang is gekomen zien we dat de vraag naar goederen zoals zuurstofgeneratoren, elektrische generatoren, defibrillatoren, monitoren, anesthesiemedicijnen, rehydratiezouten, gaas en verband toeneemt. De WHO werkt samen met partners om de tekorten aan essentiële apparatuur en geneesmiddelen, zoals zuurstof en insuline, chirurgische benodigdheden, anesthesiemiddelen en transfusiekits te verhelpen. We zien de vraag toenemen, een voorbeeld hiervan is de tenderuitvraag die vorige week binnenkwam voor 1 miljoen infuusnaalden, tourniquets, verbandmateriaal, dekens en andere items voor Tsjechië. Ook de Rabobank laat in een recente sectorprognose zien dat de oorlog veel onzekerheid met zich meebrengt. 

Wat feiten op een rij:

• Rusland en de Oekraïne leveren 80% van de wereldbehoefte aan zonnebloemolie
• Rusland is de grootste aardgasexporteur ter wereld
• Rusland is de 3e grootste leverancier van nikkel
• Rusland is de 5e grootste staalleverancier
• De Oekraïne is de op twee na grootste exporteur van mais
• De Oekraïne is de 4e grootste exporteur van graan
• Rusland is de grootste exporteur van graan
• Rusland is de 2e grootste olie-exporteur ter wereld

Ruwe materialen

Ongeveer 33% van het Russische gas naar Europa stroomt door Oekraïne. Intensivering van de militaire operaties zou het Oekraïense staatsgasbedrijf ertoe kunnen dwingen zijn netwerk om veiligheidsredenen te sluiten. In een oorlogsgebied kunnen gasleidingen onder hoge druk ontploffingen veroorzaken, waardoor de prijzen verder kunnen stijgen. Een langdurige onderbreking zou de heropbouw van de gasvoorraden tijdens de zomer kunnen blokkeren, met hogere prijzen voor de winter 2022-2023 tot gevolg. Op 8 maart kondigde de Russische regering aan dat het de gaskraan zou dichtdraaien als Duitsland de opening van Nord Stream 2 zou tegenhouden. Rusland levert 40% van de Duitse vraag aan gas. 

Met als doel van de Russische troepen de grootste Oekraïense havensteden in handen te krijgen, moet rekening worden gehouden met verstoringen van de uitvoer en doorvoer van producten, wat onder meer hogere prijzen voor belangrijke landbouwproducten zal hebben, waaronder maïs en tarwe. De sluiting van Russische handelshavens in de Zee van Azov zal de prijsdruk nog opvoeren. Dit zal gevolgen hebben voor landen als Italië, wat 30% van haar tarwe uit het buitenland importeert voor de productie van pasta, maar ook voor derde wereld landen, die landbouwproducten importeren. Op 11 maart kondigde Rusland een mogelijk exportverbod van alle producten af van 15 maart tot 31 augustus naar de EEU (Eurasia Economis Union), wat nog niet is bevestigd .

De aanwezigheid van Russische troepen in Oekraïne kan ook de aanvoer onderbreken van kritische gassen die worden gebruikt voor de fabricage van halfgeleiders die hoofdzakelijk in Oekraïne worden betrokken. De Amerikaanse regering heeft de chipindustrie gevraagd haar bevoorradingsketen te diversifiëren om zich te beschermen tegen een Russische poging om de toegang tot neon, krypton en xenon af te snijden. Oekraïne produceert naar verluidt tot 90% van het neon van halfgeleiderkwaliteit dat naar de VS wordt uitgevoerd.

Vijf van de honderd grootste toeleveranciers van de automobielindustrie ter wereld hebben productievestigingen in Oekraïne, en de invasie van Rusland zal de toeleveringsketen van de automobielindustrie op verschillende manieren beïnvloeden. Rusland exporteert ongeveer 46% van de wereldproductie van palladium en 15% van de wereldproductie van platina - beide belangrijke materialen voor autokatalysatoren. Rusland is ook 's werelds grootste producent van nikkelerts, dat wordt gebruikt in roestvrij staal, legeringen, gietstukken en accu's voor elektrische voertuigen. Op 8 maart werd de handel in nikkelerts  door de Londen Metal Exchange stilgelegd. De prijzen waren binnen enkele dagen verdubbeld. Nikkel wordt in de medische industrie gebruikt voor het vervaardigen van roestvrij staal, wat het meest gebruikte materiaal is voor orthopedische implantaten. Verder zullen we tekorten gaan zien  in landbouwproducten: de eerste signalen zijn dat zonnebloemolie binnen een paar weken slecht of helemaal niet meer leverbaar zal zijn.
 

Cyberaanvallen:

Computernetwerken in Oekraïne zijn getroffen door malware-aanvallen waarbij gegevens worden gewist. Deze omvatten datawiping malware op verschillende overheidswebsites gericht op de Microsoft Active Directory server. Een grote gedistribueerde of-service (DDoS)-aanval was gericht tegen het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Oekraïense Kabinet. Bovendien had de grootste cyberaanval ooit op belangrijke Oekraïense infrastructuren vóór de invasie het potentieel om wereldwijd over te slaan, vergelijkbaar met de Petya-malwareaanval in juni 2017 die de bij multinationals, waaronder Mondelez, Maersk's dochter APM Terminals, en FedEx's dochter TNT Express plaatsvond.
Er worden vergeldingscyberaanvallen als reactie op Westerse sancties verwacht. Rusland zou zich bijvoorbeeld kunnen richten op kritieke toeleveringsbedrijven en infrastructuur, waaronder in de lucht- en ruimtevaart, defensie, energie en landbouwsectoren. Een paar recente voorbeelden: Op 3 maart werden wereldwijd Phising emails gemeld op Microsoft gebruikers, op 1 maart is er een aanval geweest  op Enercons satelliet verbindingen die 5800 windturbines in centraal Europa beheren, 28 februari werd Viasat aangevallen door een DDos aanval. Viasat host verschillende netwerken binnen Europa.

Sancties:

De sancties van de Europese Unie (EU) blokkeren nu al de overdracht van technologie naar Rusland en sluiten Russische banken van de Europese markten uit, terwijl de Russische tegoeden in de EU zijn bevroren. Amerikaanse sancties tegen Russische banken beperkt Rusland in het verrichten van transacties in US-dollars. Andere sancties houden een verbod in op de uitvoer naar Rusland van artikelen die met gebruikmaking van Amerikaanse technologie zijn vervaardigd, software en goederen waarbij gebruik wordt gemaakt van geïntegreerde schakelingen en chips.
Sancties tegen Russische energiebedrijven of Russische entiteiten met betrekking tot het financiële berichtensysteem SWIFT maken alle internationale transacties, ook die met buitenlandse bedrijven, vrijwel onmogelijk.

Een verbod op de overdracht van technologie zou gevolgen hebben voor grote fabrikanten, waaronder autofabrikanten, die zich gedwongen zouden kunnen zien hun activiteiten te staken door een gebrek aan belangrijke onderdelen, wat weer gevolgen zou hebben voor leveranciers van onderdelen in Europa, de VS en Azië. Zo kondigde de grote autofabrikant Stellantis aan dat zij bereid was de productie in haar Russische fabrieken te verplaatsen of te beperken als de westerse sancties die activiteiten zouden verstoren.
Op 8 maart jl. kondigde de Russische regering een tijdelijk verbod van de export aan van medische apparatuur, op 10 maart kondigde de Russische regering een exportverbod aan van telecom, medisch, landbouw, elektrische en technologische apparatuur tot eind 2022 . De aanleiding is een lange lijst aan bedrijven (waaronder 3M), die haar activiteiten in Rusland hebben gestaakt. 3M heeft de productie in Rusland gestopt tezamen met de productie van beschermende kleding in Kiev (en al haar employees heeft kunnen evacueren).
 

Arbeid:

Ook bomaanslagen, tekorten aan arbeidskrachten of veiligheidsproblemen hebben grote gevolgen voor de productieactiviteiten. Een lange lijst van multinationale bedrijven, waaronder Heineken, Carlsberg, Coca-Cola, 3M, ArcelorMittal en Mondelez beperken hun activiteiten in Oekraïne of hebben de activiteiten reeds stopgezet. Veel internationale bedrijven voerden reeds bestaande noodplannen uit voor de evacuatie van werknemers en personeel naar veiliger delen van Oekraïne of buiten Oekraïne. De mobilisatie van de mannelijke bevolking zorgt verder voor een verstoring van de productie die nog geruime tijd van invloed zal zijn.
 

Transport:

Het gesloten luchtruim in Oekraïne heeft gevolgen voor de dienstregeling van alle belangrijke luchtvaartmaatschappijen, die alle vluchten naar Belarus, Rusland en Oekraïne hebben geschrapt. Ook in de zuidelijke regio's van Rusland die dicht bij Oekraïne liggen, gelden beperkingen voor commerciële vluchten. Het is te verwachten dat de vraag naar luchtvracht gaat toenemen te meer ook omdat de nieuwe zijde route van China naar Europa hinder ondervind van de oorlog (zie onder).
De prijsontwikkelingen van de tarieven van luchtvracht zijn ten opzichte van vorig jaar met 34% gestegen, die ten opzichte van 2019 met 137%.

Ook de kosten voor een container per boot van China naar Europa zijn enorm toegenomen. De containervrachttarieven op de route van China/Oost-Azië naar Noord-Europa zijn tussen oktober 2020 en februari 2022 bijna verzevenvoudigd. In februari 2022 kostte de verscheping van een 40-voetscontainer meer dan 14 200 dollar, tegen ongeveer 2 100 dollar in oktober 2020 (bron).  De verwachting is dat deze prijsstijgingen zullen worden doorberekend in de prijzen van medische producten.
Verscherpte veiligheidseisen en een toevloed van vluchtelingen voor Polen, Roemenië en Hongarije verstoren de vrachtstroom en de grensoperaties. Het gaat hier met name over landbouwproducten en automotive producten. Grensoverschrijdende materialen en voorraden kunnen worden kunnen worden tegengehouden of vertraagd doordat grensbeambten inwoners die Oekraïne verlaten moeten verwerken.
Verder is het risico dat producten die vanuit China via de trein aankomen in Europa onzeker geworden: de route loopt immers via Rusland die de goederen zou kunnen tegenhouden. Veiliger (maar duurder en langzamer) is vervoer per schip. Rekening gehouden moet worden dat de tarieven waarschijnlijk nog verder zullen stijgen in de komende maanden vanwege de vraag naar containers. 

De verwachting is verder dat transport een groot probleem gaat worden in Europa: Sommige truckers uit de Oekraïne komen het oorlogsland niet meer uit, terwijl andere chauffeurs juist terug naar Oekraïne willen om hun land te verdedigen. De prognose is dat tekorten aan chauffeurs gaan oplopen. De internationale transportorganisatie IRU schatte afgelopen weekend al in dat er momenteel zo'n 12.000 vrachtwagenchauffeurs in Oekraïne vastzitten.

Binnen het samenwerkingsverband ZINN houdt Intrakoop de situatie in deze onrustige markt voor je in de gaten. Mochten er zich tekorten voordoen, vernemen wij dit heel graag zodat deze informatie voor iedereen toegankelijk is. Je kan je tekorten melden via dit mailadres, of via dit formulier op de Intrakoopcommunity.