Gehandicaptenzorg financieel onder druk
De gehandicaptenzorg staat financieel onder druk, hoofdzakelijk als gevolg van oplopende kosten voor tijdelijk personeel om het aanhoudende personeelstekort op te vangen. De uitgaven voor personeel niet in loondienst (PNIL) stegen met bijna de helft, naar 800 miljoen euro. Dit is voor het eerst de grootste inkoopuitgave van gehandicaptenorganisaties. Het netto resultaat van de sector is in 2022 met twee derde afgenomen ten opzichte van 2021, tot € 78 mln. Het aantal organisaties dat rode cijfers rapporteert is verdubbeld: ruim een kwart (28%) van de instellingen maakte verlies.
Dit blijkt uit de jaarverslagenanalyse gehandicaptenzorg 2022 van Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs. De analyse is uitgevoerd op basis van 131 jaarverslagen van organisaties in de gehandicaptenzorg met een omzet vanaf € 1 mln.
Algemeen financieel beeld
De financiële resultaten in de gehandicaptenzorg staan over de gehele linie onder druk. De financiële resultaten van de onderzochte organisaties daalden van € 229 mln. (2021) naar € 78 mln. in 2022. Het aantal organisaties in de rode cijfers steeg van 17 naar 34. Het weerstandsvermogen (solvabiliteit) van de gehandicaptenzorg is solide, maar nam licht af: van 32,0% naar 31,3%. Het eigen vermogen steeg in 2022 met 2% naar bijna € 3,5 mld. Dit is te verklaren door de toevoeging van de positieve exploitatieresultaten over 2022 aan het totale eigen vermogen. De liquiditeitspositie, uitgedrukt in de liquiditeitsratio, daalde licht: van 1,4 in 2021 naar 1,3 in 2022. Het aantal organisaties dat niet aan de norm van 1,0 voldoet, nam toe van 18 naar 26.
De organisaties in de gehandicaptenzorg zagen hun totale omzet in 2022 toenemen met 4,1% naar € 11,1 mld. De totale bedrijfslasten namen tegelijkertijd sterker toe en groeiden met 5,9% naar in totaal € 10,6 mld. Gemiddeld genomen verslechterde het resultaat daarmee voor de sector. De stijging van de bedrijfslasten wordt grotendeels voor rekening genomen door de personeelskosten, specifiek vanwege de flinke toename van de kosten voor externe inhuur.
“De vermogenspositie voor de gehandicaptenzorg is ondanks deze lichte daling solide te noemen. Wel is waakzaamheid geboden, zeker met het oog op aangekondigde tariefkortingen, de toenemende krapte op de arbeidsmarkt en de investeringsopgaven in vastgoed. Wat betreft de beschikbaarheid en bekostiging van personeel, de belangrijkste pijler onder deze zorg, is sprake van een ernstige ontwikkeling”, zegt Ruud Plu, directeur-bestuurder van Intrakoop.
Stijging personeelskosten en ziekteverzuim
De totale personeelskosten beslaan bijna driekwart (73%) van de totale lasten van de sector. Net als andere sectoren in de gezondheidszorg kampt de gehandicaptenzorg met het vinden en behouden van voldoende gekwalificeerd personeel. Organisaties vangen dit steeds vaker op met de inzet van externe, tijdelijke medewerkers. Deze ontwikkeling speelt al een paar jaar, maar in 2022 lijkt sprake van een trendbreuk. De uitgaven aan personeel niet in loondienst (PNIL) namen uitzonderlijk sterk toe - met 47,5% - en vormden voor het eerst de grootse inkoopuitgave van gehandicaptenorganisaties. Verder valt op dat de uitgaven aan andere personeelskosten toenamen met 9,8%. Dit lijkt vooral verband te houden met hogere scholingskosten. In 2022 kon weer meer aandacht aan opleiding besteed worden door versoepeling van de Corona-richtlijnen.
Als gevolg van de Coronapandemie steeg het ziekteverzuim extra in de gehandicaptenzorg. In 2022 steeg dit verzuimpercentage verder naar 8,8%. De gehandicaptenzorg kent hiermee de hoogste verzuimcijfers in de Nederlandse gezondheidszorg, vergelijkbaar met de ouderenzorg.
Ruud Plu: ”Met dit verzuim gaat een kostenpost van naar schatting 600 miljoen gepaard. Een hoog verzuim en het personeelstekort maken de sector kwetsbaar: het vraagt bestuurlijke aandacht om de continuïteit in de gehandicaptenzorg te waarborgen met voldoende en vitaal personeel.”
Het verder toegenomen verzuim vergroot de toch al sterke behoefte aan nieuwe medewerkers. Het aantal vacatures in de gehandicaptenzorg steeg met 9,7%, naar meer dan 7.000. Ruim de helft daarvan bleek moeilijk vervulbaar.
Overige Inkoopuitgaven: prijsstijgingen
In totaal stegen de inkoopuitgaven met 10,3% in 2022, waar dat in 2021 nog een stijging van 3,4% bedroeg. De totale inkoopuitgaven bedragen daarmee € 4,1 mld. De exploitatiekosten stegen met 11,7% als gevolg van de flinke prijsstijgingen waarmee de sector vooral in het tweede deel van 2022 te maken kreeg. De kosten voor voedingsmiddelen en hotelmatige kosten springen eruit en nemen toe met ruim 7,5%. In totaal gaven de organisaties € 552 mln. uit aan voedingsmiddelen en hotelmatige kosten, zo’n 15% van hun totale inkoopuitgaven.